Oct 09

Σκοτάδι και φως: η επιλογή της ESA για τα επόμενα χρόνια


“Cosmic Vision 2015-2025”
  

8 October 2011

Η επίδραση που έχει ο Ήλιος στη γειτονιά της Γης και η μυστηριώδη σκοτεινή ενέργεια είναι τα αντικείμενα που θα μελετήσουν οι επόμενες δύο διαστημικές αποστολές που αποφάσισε να πραγματοποιήσει η ESA. Οι αποστολές Solar Orbiter και Euclid επιλέχθηκαν από τους επιτελείς του Επιστημονικού Προγράμματος της ESA την περασμένη Τρίτη.
 
Οι δύο αυτές διαστημικές αποστολές μεσαίου μεγέθους επιλέχθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος “Cosmic Vision 2015-2025” και η εκτόξευσή τους στο διάστημα έχει προγραμματιστεί για το 2017 και 2019.

Η αποστολή Solar Orbiter θα πλησιάζει σε απόσταση αναπνοής από τον Ήλιο, πιο κοντά από κάθε παλαιότερη αποστολή. Είναι σχεδιασμένη για να αναζητήσει απαντήσεις στα ερωτήματα: «πως δημιουργούνται ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια στο εσωτερικό του και πως στη συνέχεια εκτοξεύονται προς το διάστημα με τη μορφή του ηλιακού ανέμου που λούζει τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος μας;».
Η δραστηριότητα του Ήλιου καθώς αυξομειώνεται έχει τέτοια επίδραση στον ηλιακό άνεμο που γίνεται τυρβώδης, και οι ηλιακές εκρήξεις προκαλούν τόσο ισχυρές διαταραχές στον ηλιακό άνεμο που τα αποτελέσματά τους είναι ορατά στη Γη και άλλους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος μας με τη μορφή του φωτεινού σέλαος.
Η αποστολή Solar Orbiter θα πλησιάσει στον Ήλιο σε τόσο μικρή απόσταση που θα μπορέσει να πραγματοποιήσει μετρήσεις του ηλιακού ανέμου καθώς εκτοξεύεται προς το μεσοπλανητικό χώρο, και επιταχύνεται καθώς απομακρύνεται από την επιφάνεια του μητρικού μας άστρου. Η εκτόξευση της αποστολής έχει προγραμματιστεί για το 2017 από το ακρωτήριο Canaveral με τη βοήθεια του προωθητικού πυραύλου της NASA Atlas.  
 
To μακρινό Σύμπαν

Η αποστολή Euclid έχει σχεδιαστεί να εξερευνήσει τη σκοτεινή πλευρά του Σύμπαντος. Το διαστημικό αυτό τηλεσκόπιο θα χαρτογραφήσει το Σύμπαν με απαράμμιλη λεπτομέρεια. Παρατηρώντας το μακρινό Σύμπαν σε απόσταση μέχρι 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, θα ξεδιπλώσει διαφορετικές πτυχές της ανάπτυξής του στη διάρκεια των τελευταίων τριών τετάρτων της ιστορίας του.

Η διαστολή του Σύμπαντος με συνεχώς μεγαλύτερη ταχύτητα αποτελεί ένα μυστήριο που παραμένει μέχρι σήμερα ανεξήγητο. Η επιταχυνόμενη διαστολή αποδίδεται στην «σκοτεινή ενέργεια», όπως την έχουν ονομάσει οι αστρονόμοι διότι γνωρίζουμε ελάχιστα για αυτή. Με την αποστολή Euclid η οποία θα μελετήσει την επίδρασή της σε γαλαξίες και σμήνη γαλαξιών, οι αστρονόμοι ελπίζουν να μπορέσουν να ανακαλύψουν την ακριβή φύση της σκοτεινής ενέργειας.
Η εκτόξευση της απόστολής Euclid έχει προγραμματιστεί για το 2019 από το Ευρωπαϊκό διαστημικό κέντρο στο Κουρού της Γαλλικής Γουϊάνας με ένα προωθητικό πύραυλο Soyuz.
«Mε την επιλογή των αποστολών Solar Orbiter και Euclid, το Επιστημονικό Πρόγραμμα της ESA επιβεβαίωσε για ακόμα μία φορά τη στενή σχέση του με την επιστημονική έρευνα, αλλά και πως αντικατοπτίζει τις ανησυχίες των πολιτών: η αποστολή Euclid θα ρίξει φως σε μία από τις θεμελιώδεις δυνάμεις στο Σύμπαν, ενώ η αποστολή Solar Orbiter θα βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν τις διεργασίες στον Ήλιο που επηρεάζουν τον άνθρωπο στη Γη διακόπτοντας, για παράδειγμα, τις τηλεπικοινωνίες και την διανομή ηλεκτρικής ενέργειας,» δήλωσε ο Alvaro Giménez, Διευθυντής του Επιστημονικού Τμήματος της ESA.
Ηλιακές εκλάμψεις που κατέγραψε το διαστημόπλοιο SOHO στις 23 Μαρτίου 2003
  

Χρειάστηκαν περισσότερα από επτά χρόνια για να φτάσει η ESA στην επιλογή αυτή, η οποία είναι το αποτέλεσμα μακρόχρονων συζητήσεων με τη αστρονομική κοινότητα. Το πρόγραμμα “Cosmic Vision 2015-2025” με τα σχέδια της Ευρώπης για την εξερεύνηση του διαστήματος την επόμενη δεκαετία έχει στόχο να απαντήσει σε τέσσερα ερωτήματα: Ποιες είναι οι συνθήκες που οδηγούν στη δημιουργία πλανητών και την εμφάνιση ζωής; Πως λειτουργεί το Ηλιακό Σύστημα; Ποιοι είναι οι θεμελιώδει νόμοι του Σύμπαντος μας; Πως ξεκίνησε το Σύμπαν μας και από τι είναι φτιαγμένο;

H πρόσκληση για προτάσεις που θα συμβάλλουν στην απάντηση των ερωτημάτων αυτών, την οποία είχε απευθύνει η ESA το 2007, είχε σαν αποτέλεσμα να εξεταστούν μία σειρά από μεσαίου μεγέθους αποστολές.
«Το δίλημμα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι επιτελείς του Επιστημονικού Προγράμματος της ESA ήταν μεγάλο· έπρεπε να επιλέξουν δύο ανάμεσα σε τρεις εξαιρετικές προτάσεις. Και οι τρεις αποστολές υπόσχονται να φέρουν την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων σε τρεις διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. Χαρακτηρίζονταν από ποιότητα που αντικατοπτρίζει τη δημιουργικότητα της Ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας,» σημείωσε ο Fabio Favata, που ηγείται του Γραφείου Σχεδιασμού του Επιστημονικού Προγράμματος.

Τελικά, οι επιτελείς του Επιστημονικού Προγράμματος της ESA αποφάσισαν να διατηρήσουν την αποστολή PLATO, η οποία δεν επιλέχθηκε αυτή τη φορά, ανάμεσα στις υποψήφιες αποστολές που θα συζητηθούν στο μέλλον.
 
  Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθυνθείτε στο:
 
ESA Media Relations Office
Communication Department
Τηλ: + 33 1 53 69 72 99
Fax: + 33 1 53 69 76 90
Email: media@esa.int
 

Permanent link to this article: https://www.astropyli.org/2011/10/%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%84%ce%ac%ce%b4%ce%b9-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%86%cf%89%cf%82-%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%b9%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%ae-%cf%84%ce%b7%cf%82-esa-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b1-%ce%b5%cf%80/

Oct 01

Η μαύρη τρύπα είναι η ίδια, η πλευρά θέασης όμως διαφορετική

  printer friendly page
Ο γαλαξίας Markarian 509
  

1 October 2011
Ένα στόλος διαστημοπλοίων, μεταξύ των οποίων τα διαστημόπλοια της ESA XMM-Newton και Integral, προσέφεραν μία λεπτομερή εικόνα της γειτονιάς μίας μαύρης τρύπας τεραστιών διαστάσεων. «Σφαιρίδια» αερίου απεικονίζονται να απομακρύνονται από το «τέρας βαρύτητας».
 
Η μαύρη τρύπα που ομάδα επιστημόνων επέλεξε να μελετήσει βρίσκεται στην καρδιά του γαλαξία Markarian 509, 500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη. Η μάζα της συγκεκριμένης μαύρης τρύπας είναι περίπου 300 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου και αυξάνεται συνεχώς καθώς καταβροχθίζει ο,τιδήποτε πλησιάσει.

Πίσω από την επιλογή του γαλαξία Markarian 509 βρίσκεται η μεταβλητή λαμπρότητα του, η οποία προδίδει την τυρβώδη ροή της ύλης στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας. Η ακτινοβολία από την καρδιά του γαλαξία παρασύρει μαζί της και σημαντική ποσότητα αερίου.
Οι επιστήμονες παρακολούθησαν τη μαύρη τρύπα για 100 ημέρες. «Το διαστημόπλοιο XMM-Newton είχε κεντρικό ρόλο σ’αυτή την προσπάθεια, διότι καλύπτει μήκη κύματος από τις ακτίνες Χ μέχρι το ορατό,» εξηγεί η Jelle Kaastra, από το SRON Netherlands Institute for Space Research, η οποία συντονίζει μία διεθνή ομάδα 26 αστρονόμων από τέσσερις διαφορετικές ηπείρους.
Στη διάρκεια των παρατηρήσεων, η λαμπρότητα του γαλαξία στην περιοχή των μαλακών ακτίνων X μεταβλήθηκε περισσότερο από 60 τοις εκατό, ξεπερνώντας τις προσδοκίες των επιστημόνων, οι οποίοι αποδίδουν την τρομακτική αυτή αυξομείωση της σε διαταραχές στη ροή αερίου από την αδηφάγο μαύρη τρύπα.
Γιγάντιες σφαίρες αερίου εκτοξεύονταν με ταχύτητα εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα. Η πηγή τους εντοπίστηκε στην ύλη που έχει συσσωρευθεί γύρω από την μαύρη τρύπα περιμένοντας να καταρρεύσει προς το εσωτερικό της. Προς μεγάλη έκπληξη των επιστημόνων, αυτή η δεξαμενή ύλης βρίσκεται 15 έτη φωτός μακριά από τη μαύρη τρύπα.  
 
Η καρδιά του γαλαξία

«Η πηγή του αερίου που καταφέρνει να απομακρυνθεί από μία μαύρη τρύπα παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα της αστρονομίας,» σημείωσε η Jelle Kaastra.

Αέριο και σκόνη συσσωρεύονται γύρω από τη μαύρη τρύπα σχηματίζοντας ένα δακτύλιο τεραστίων διαστάσεων. Καθώς στριφογυρίζουν προς το εσωτερικό του δίσκου προσαύξησης, όπως ονομάζεται η επίπεδη μορφή που διαμορφώνουν αέριο και σκόνη, συμπεριφέρονται όπως το νερό την στιγμή που απομακρύνεται από την τρύπα της μπανιέρας.
Οι νέες παρατηρήσεις οδήγησαν στην ανακάλυψη ενός στρώματος αερίου με θερμοκρασία της τάξης των εκατομμυρίων βαθμών που περιβάλλει το δίσκο προσαύξησης. Από αυτό το αέριο περίβλημα πηγάζουν ακτίνες Χ και γάμμα, οι οποίες παρασύρουν το αέριο που βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από τη μαύρη τρύπα.
Πέρα από τις παρατηρήσεις του XMM-Newton και του Integral, οι επιστήμονες μελέτησαν παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και τους δορυφόρους της NASA ChandraSwift, καθώς και τα επίγεια τηλεσκόπια WHT και PARITEL. Όλες οι παρατηρήσεις μαζί κάλυπταν μήκη κύματος από το υπέρυθρο, το ορατό και το υπεριώδες μέχρι τις ακτίνες Χ και γάμμα. και

«Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν το πόσο σημαντικές είναι οι μακροχρόνιες παρατηρήσεις στην καλύτερη κατανόηση των φυσικών διεργασίων που συμβαίνουν στα πιο μακρινά αστροφυσικά αντικείμενα. Μία σειρά από αλλαγές ήταν, ωστόσο, απαραίτητες πριν το διαστημόπλοιο XMM-Newton να μπορεί να συγκεντρώνει τέτοιου είδους παρατηρήσεις, και οι προσπάθειες απόδωσαν,» τόνισε ο Norbert Schartel oποίος συμμετέχει στο πρόγραμμα της ESA XMM-Newton.

Permanent link to this article: https://www.astropyli.org/2011/10/%ce%b7-%ce%bc%ce%b1%cf%8d%cf%81%ce%b7-%cf%84%cf%81%cf%8d%cf%80%ce%b1-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%ce%b7-%ce%af%ce%b4%ce%b9%ce%b1-%ce%b7-%cf%80%ce%bb%ce%b5%cf%85%cf%81%ce%ac-%ce%b8%ce%ad%ce%b1/

Oct 01

Eυρωπαίοι επιστήμονες ακολούθησαν το δορυφόρο που έπεσε στη Γη

printer friendly page
Καλλιτεχνική απεικόνιση του δορυφόρου UARS
  

 

 

30 September 2011
Οι επιστήμονες της ESA παρακολούθησαν από κοντά την πτώση του δορυφόρου UARS στη Γη στις 24 Σεπτεμβρίου. Το γραφείο που ειδικεύεται στη διαχείριση «διαστημικών σκουπιδιών» συμμετείχε στη συντονισμένη προσπάθεια της ΝΑSA και της διεθνούς κοινότητας να προβλεφθούν οι πιθανοί κίνδυνοι.
 
Ο δορυφόρος της NASA με το πλήρες όνομα Upper Atmosphere Research Satellite (UARS) εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα στις 24 Σεπτεμβρίου 2001 μεταξύ 06:23 and 08:09 ώρα Ελλάδος. Η ακριβής ώρα και τοποθεσία όπου τα απομεινάρια του 5,6 τόνων δορυφόρου έπεσαν δεν έχει προσδιοριστεί. Ωστόσο, δεν έχουν αναφερθεί τραυματισμοί, ούτε ζημιές.

Από την απαρχή της «διαστημικής εποχής», δεν έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό τραυματισμού από θραύσματα δορυφόρων μετά την επανείσοδό τους στην ατμόσφαιρα της Γης.
«Η τριβή του αέρα επιβραδύνει την κίνηση του δορυφόρου, ο οποίος μπορεί αρχικά να έχει ταχύτητα μεγαλύτερη από 27.000 χιλιόμετρα την ώρα. Τα θραύσματα του, ωστόσο, προσκρούουν στην επιφάνεια της Γης με ταχύτητα που δεν ξεπερνάει τα 200 χιλιόμετρα την ώρα,» επισήμανε ο καθ. Heiner Klinkrad που ηγείται του γραφείου της ESA που ειδικεύεται στα διαστημικά σκουπίδια.  

Κεντρικός ο ρόλος της ESA

Οι επιστήμονες της ESA παρακολούθησαν την επανείσοδο του δορυφόρου UARS στη γήινη ατμόσφαιρα μαζί με τους επιστήμονες από όλο τον κόσμο που στελεχώνουν την Inter-Agency Debris Coordination Committee (IADC). Παράλληλα, ενημέρωναν τις Ευρωπαϊκές υπηρεσίες πολιτικής προστασίας.

Η IADC προσφέρει ένα κοινό τόπο συζήτησης για το συντονισμό προσπαθειών αντιμετώπισης των κινδύνων που εγκυμωνούν τα διαστημικά σκουπίδια, απομεινάρια δορυφόρων που δεν χρησιμοποιούνται πια. Ανάμεσα στις διαστημικές υπηρεσίες που συμμετέχουν είναι η ESA και εθνικές υπηρεσίες διαστήματος από όλη την Ευρώπη.


 Τα τελευταία χρόνια, η IADC έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο επικοινωνίας το οποίο συμβάλλει στην εκτίμηση των πιθανών κινδύνων από την επανείσοδο διαστημικών σκουπιδιών στην ατμόσφαιρα της Γης μέσα από την ανταλλαγή δεδομένων και προβλέψεων αλλαγών στην τροχιά τους.
 
To κέντρο των διαστημικών επιχειρήσεων της ESA

Η καρδιά του κέντρο πληροφοριών της IADC

Το κέντρο υπολογιστών της IADC, όπου φυλάσσονται τα δεδομένα που συγκεντρώνονται από κάθε γωνιά της Γης, βρίσκεται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων (ESOC) στο Darmstadt της Γερμανίας και τη διαχείρισή του έχει αναλάβει το Γραφείο Διαστημικών Σκουπιδιών της ESA.


«Σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει θέσει η IADC, η επανείσοδος του δορυφόρου UARS την περασμένη εβδομάδα δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ως υψηλού κινδύνου. Ωστόσο, αποτέλεσε το αντικείμενο της ετήσιας δοκιμαστικής άσκησης, η οποία πραγματοποιείται μετά από πρωτοβουλία της NASA,» πρόσθεσε ο καθ. Klinkrad.

Τα αποτελέσματα που συγκεντρώθηκαν από τη δοκιμαστική άσκηση θα χρησιμοποιηθούν από υπηρεσίες διαστήματος για να βελτιώσουν τα θεωρητικά μοντέλα τους και να γίνουν οι προβλέψεις αλλαγών της τροχιάς των διαστημικών σκουπιδιών περισσότερο ακριβείς.

  Το Γραφείο Διαστημικών Σκουπιδιών της ESA συμμετέχει για περισσότερα από 20 χρόνια στις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας να κατανοήσει καλύτερα τις αλλαγές στην τροχιά διαστημικών σκουπιδιών, και στο σχεδιασμό μέτρων για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εγκυμωνεί η επανείσοδό τους στην γήινη ατμόσφαιρα.
SSA systems: detecting space hazards
  

H Ευρώπη προετοιμάζεται για το μέλλον

Το 2009 ξεκίνησε το Space Situational Awareness Preparatory Programme (SSA-PP), ένα πρόγραμμα της ESA με σκοπό να ενισχύσει τις ικανότητες ανίχνευσης διαστημικών σκουπιδιών, πρόβλεψης και εκτίμησης του κινδύνου που εγκυμωνεί η επανείσοδό τους στη γήινη ατμόσφαιρα, καθώς και της επίδρασης του διαστημικού καιρού. «Ο στόχος του προγράμματος SSA-PP είναι να ενισχυθούν οι ικανότητες της Ευρώπης ώστε μπορεί να προβλέπει με ακρίβεια και να παρακολουθεί από κοντά τέτοιου είδους γεγονότα,» σημείωσε ο Nicolas Bobrinsky που διευθύνει το Γραφείο SSA-PP.
 
 «Περισσότερο ακριβείς προβλέψεις θα βοηθήσουν τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας να αντιδούν με τον κατάλληλο τρόπο, προστατεύοντας ανθρώπους από τραυματισμό, καθώς και τις περιουσίες τους.»

Permanent link to this article: https://www.astropyli.org/2011/10/e%cf%85%cf%81%cf%89%cf%80%ce%b1%ce%af%ce%bf%ce%b9-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%ae%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%b5%cf%82-%ce%b1%ce%ba%ce%bf%ce%bb%ce%bf%cf%8d%ce%b8%ce%b7%cf%83%ce%b1%ce%bd-%cf%84%ce%bf/