|
|
 |
|
Ο γαλαξίας Markarian 509
|
|
1 October 2011
Ένα στόλος διαστημοπλοίων, μεταξύ των οποίων τα διαστημόπλοια της ESA XMM-Newton και Integral, προσέφεραν μία λεπτομερή εικόνα της γειτονιάς μίας μαύρης τρύπας τεραστιών διαστάσεων. «Σφαιρίδια» αερίου απεικονίζονται να απομακρύνονται από το «τέρας βαρύτητας».
Η μαύρη τρύπα που ομάδα επιστημόνων επέλεξε να μελετήσει βρίσκεται στην καρδιά του γαλαξία Markarian 509, 500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη. Η μάζα της συγκεκριμένης μαύρης τρύπας είναι περίπου 300 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου και αυξάνεται συνεχώς καθώς καταβροχθίζει ο,τιδήποτε πλησιάσει.
Πίσω από την επιλογή του γαλαξία Markarian 509 βρίσκεται η μεταβλητή λαμπρότητα του, η οποία προδίδει την τυρβώδη ροή της ύλης στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας. Η ακτινοβολία από την καρδιά του γαλαξία παρασύρει μαζί της και σημαντική ποσότητα αερίου.
Οι επιστήμονες παρακολούθησαν τη μαύρη τρύπα για 100 ημέρες. «Το διαστημόπλοιο XMM-Newton είχε κεντρικό ρόλο σ’αυτή την προσπάθεια, διότι καλύπτει μήκη κύματος από τις ακτίνες Χ μέχρι το ορατό,» εξηγεί η Jelle Kaastra, από το SRON Netherlands Institute for Space Research, η οποία συντονίζει μία διεθνή ομάδα 26 αστρονόμων από τέσσερις διαφορετικές ηπείρους.
Στη διάρκεια των παρατηρήσεων, η λαμπρότητα του γαλαξία στην περιοχή των μαλακών ακτίνων X μεταβλήθηκε περισσότερο από 60 τοις εκατό, ξεπερνώντας τις προσδοκίες των επιστημόνων, οι οποίοι αποδίδουν την τρομακτική αυτή αυξομείωση της σε διαταραχές στη ροή αερίου από την αδηφάγο μαύρη τρύπα.
Γιγάντιες σφαίρες αερίου εκτοξεύονταν με ταχύτητα εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα. Η πηγή τους εντοπίστηκε στην ύλη που έχει συσσωρευθεί γύρω από την μαύρη τρύπα περιμένοντας να καταρρεύσει προς το εσωτερικό της. Προς μεγάλη έκπληξη των επιστημόνων, αυτή η δεξαμενή ύλης βρίσκεται 15 έτη φωτός μακριά από τη μαύρη τρύπα.
|
|
| |
Η καρδιά του γαλαξία
|
«Η πηγή του αερίου που καταφέρνει να απομακρυνθεί από μία μαύρη τρύπα παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα της αστρονομίας,» σημείωσε η Jelle Kaastra.
Αέριο και σκόνη συσσωρεύονται γύρω από τη μαύρη τρύπα σχηματίζοντας ένα δακτύλιο τεραστίων διαστάσεων. Καθώς στριφογυρίζουν προς το εσωτερικό του δίσκου προσαύξησης, όπως ονομάζεται η επίπεδη μορφή που διαμορφώνουν αέριο και σκόνη, συμπεριφέρονται όπως το νερό την στιγμή που απομακρύνεται από την τρύπα της μπανιέρας.
Οι νέες παρατηρήσεις οδήγησαν στην ανακάλυψη ενός στρώματος αερίου με θερμοκρασία της τάξης των εκατομμυρίων βαθμών που περιβάλλει το δίσκο προσαύξησης. Από αυτό το αέριο περίβλημα πηγάζουν ακτίνες Χ και γάμμα, οι οποίες παρασύρουν το αέριο που βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από τη μαύρη τρύπα.
Πέρα από τις παρατηρήσεις του XMM-Newton και του Integral, οι επιστήμονες μελέτησαν παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και τους δορυφόρους της NASA ChandraSwift, καθώς και τα επίγεια τηλεσκόπια WHT και PARITEL. Όλες οι παρατηρήσεις μαζί κάλυπταν μήκη κύματος από το υπέρυθρο, το ορατό και το υπεριώδες μέχρι τις ακτίνες Χ και γάμμα. και
«Τα αποτελέσματα αποδεικνύουν το πόσο σημαντικές είναι οι μακροχρόνιες παρατηρήσεις στην καλύτερη κατανόηση των φυσικών διεργασίων που συμβαίνουν στα πιο μακρινά αστροφυσικά αντικείμενα. Μία σειρά από αλλαγές ήταν, ωστόσο, απαραίτητες πριν το διαστημόπλοιο XMM-Newton να μπορεί να συγκεντρώνει τέτοιου είδους παρατηρήσεις, και οι προσπάθειες απόδωσαν,» τόνισε ο Norbert Schartel oποίος συμμετέχει στο πρόγραμμα της ESA XMM-Newton.
